...

Ul. Klonowicza, 7 – budynek mieszkalny

ID: 82

Budynek mieszkalny, zbudowany był w 1898 r. według projektu architekta Andrzeja Gołąba dla właściciela Mojżesza Oberharda w stylu historyzmu z elementami neoklasycyzmu. W latach 20. i 30. XX wieku drugie piętro budynku przy ul. Klonowicza 7 zajmowała organizacja Związek Nauczycielek i miał miejsce konflikt między samotną, emerytowaną nauczycielką Marią Jaworowską a jej sąsiadem Antonim Mańczukowskim, o czym pisała gazeta „Głos polski” 5 czerwca 1928 r. Obecnie budynek pełni funkcję mieszkalną (2009 r.).

Historia

W latach 20. i 30. XX wieku drugie piętro budynku przy ul. Klonowicza 7 zajmowała organizacja Związek Nauczycielek. Na parterze mieszkała wówczas samotna nauczycielka i emerytka, wdowa po dyrektorze lasów, Maria Jaworowska, jej sąsiadem był starszy oficer poczty Antoni Mańczukowski.

15 kwietnia 1927 r. M. Jaworowska wystosowała podanie do komisariatu czwartej dzielnicy z prośbą o sprawdzenie sprawy przymusowego usunięcia wodociągu w przedpokoju jej mieszkania, znajdującego się na parterze. 29 kwietnia inżynier Siłka i majster Seidel z miejskiego zakładu wodociągów, podczas sprawdzania instalację wodociągową w przedpokoju mieszkania M. Jaworowskiej, stwierdzili, że wodociąg został prawidłowo doprowadzony przez firmę „Irzyk i Lasocki” 9 lutego 1927 roku. Jak stwierdzili urzędnicy, skargi M. Jaworowskiej są bezpodstawne i oparte na nieświadomości. Starali się przekonać o tym właścicielkę mieszkania, która w odpowiedzi obraziła urzędników. 14 maja 1927 r. urzędnicy podali do magistratu skargę o obrażenie ich podczas wykonywania obowiązków służbowych.

22 kwietnia 1927 r. lekarz sanitarny czwartej dzielnicy Jankowski stwierdził, że pani M. Jaworowska posiada wspólną kuchnię z A. Mańczukowskim, który w lutym tego roku samowolnie, bez zgody magistratu, doprowadził tam nowe instalacje wodociągowe. Jednocześnie dokonał połączenia rury wodociągowej z kanalizacyjną, przez co trujące gazy z kloaki zatruwały mieszkanie M. Jaworowskiej. 18 sierpnia 1927 r. zgodnie z rozporządzeniem magistratu, z polecenia wiceprezydenta Lwowa Leonarda Stala, firma „Irzyk i Lasocki” doprowadziła instalacja wodociągowe do stanu pierwotnego.

Gazeta „Głos polski” z dnia 5 czerwca 1928 r. na stronie 3, opisując owe wydarzenia, zaznacza, że zgodnie ze statutem Związku Nauczycielek, z dnia 22 grudnia 1902 r., w budynku, który należy do tej organizacji, mogą mieszkać tylko starsze, samotne, emerytowane nauczycielki. Natomiast, już od kilku lat, w budynku tym mieszka tylko jedna samotna emerytowana nauczycielka Maria Jaworowska, reszta lokali wynajmowana jest rodzinom. Na parterze mieszka starszy oficer poczty Stanisław Mańczukowski, który według dokumentów i akt sądowych stosuje dokuczliwe praktyki względem M. Jaworowskiej. Dwa lata temu odciął jej dostęp do wspólnej kuchni i instalacji wodociągowych tak, że musiała ze swojej skromnej, 50-złotowej emerytury kupować wodę. Sąd okręgowy miasta Lwowa zmusił Mańczukowskiego do zaniechania tych praktyk i nałożył na niego karę w wysokości 200, 500 i 1000 złotych. Nie zważając na to Mańczukowski kontynuował dokuczanie sąsiadce. 25 maja 1929 r. M. Jaworowska została napadnięta w ciemnym przedpokoju, oblana wodą i omal nie uduszona. Związek Nauczycielek już cztery lata nie pobiera opłaty za mieszkanie od M. Jaworowskiej i nieustannie się z nią procesuje. W sprawie sądowej M. Jaworowskiej za okres lat 1927-1931 zebrano 39 aktów (pierwszy 22 kwietnia 1927, ostatni 16 grudnia 1931).

Społeczność m. Lwowa wyraża swój sprzeciw przeciwko takiemu nastawieniu do byłej nauczycielki i prosi władze miejskie o użycie odpowiednich środków, mianowicie o wzięcie pod opiekę samotnej nauczycielki, usunięcie z budynku Związku Nauczycielek obecnych lokatorów i oddanie mieszkań, zgodnie ze statutem, ubogim nauczycielkom-emerytkom, które na starość nie mogą zaznać spokoju i popełniają samobójstwa, co miało niedawno miejsce przy ul. św. Józefa, gdzie z okna mieszkania na drugim piętrze rzuciła się emerytowana nauczycielka Fritzówna.

27 czerwca 1938 r. magistrat zwrócił się do kierownik Związku Nauczycielek Stanisławy Medejskiej w sprawie fasady budynku, odnowionej tylko do wysokości parteru, na pozostałych piętrach brudnej i nieodnowionej. Magistrat nakazał przeprowadzenie prac remontowych w terminie 14 dni, pod groźbą kary 400 złotych. 30 czerwca 1938 r. magistrat m. Lwowa stwierdza, że budynek przy ul. Klonowicza 7 jest własnością domu polskich nauczycielek (Związku Nauczycielek). 20 października 1938 r. nakazane prace remontowe są wykonane.

Architektura

Budynek mieszkalny położony w szeregowej zabudowie ulicy. Zbudowany w stylu historyzmu, z elementami neoklasycyzmu. Dwupiętrowy, ceglany, otynkowany. Symetryczna kompozycja głównej fasady została nieco zmodyfikowana, poprzez zmiany w prawej części budynku. Na poziomie pierwszego piętra w centrum fasady znajduje się balkon z balustradą składającą się z balasów na sztukateryjnych kroksztynach ze zwierzęcymi motywami. Powierzchnia ścian fasady na wysokości pierwszego i drugiego piętra jest podzielona pionowymi lizenami. Okna budynku na tej wysokości ozdobione są profilowanym obramowaniem. Na pierwszym piętrze obramowanie okien ma trójkątne i segmentowe zwieńczenia, na drugim – wydłużone wykończenie na konsolach z motywami zwierzęcymi. Pod oknami pierwszego piętra umieszczono wstawki ze sztukaterią w postaci girland. Budynek zwieńczony jest architrawem ze sztukaterią o roślinnym ornamencie oraz występującym gzymsem z modylionami, ozdobionymi rzędem ząbków i pasem jońskim.

Powiązane Miejsca

Opis

Ul. Klonowicza, 5 – budynek mieszkalny

Przejdź do całego opisu

Postacie

Andrzej Gołąb – architekt, autor projektu na wybudowanie domu

Właściciele:

pod koniec XIX wieku właścicielem był Mojżesz Oberhard według dokumentów PAOL 4805/161, 165 z dnia 26 czerwca 1898 r.;

w latach 20. i 30. XX wieku budynek należał do Związku Nauczycielek (kierowniczki - Aleksandrowiczowa, Rudnicka, Dziubińska, Stanisława Medejska) według dokumentów PAOL/48 z dnia 5 sierpnia 1928 r., PAOL 4804/140 z dnia 30 czerwca 1938 r. oraz źródeł literackich;

w tym czasie na pierwszym piętrze mieszkała emerytowana nauczycielka Maria Jaworowska oraz starszy oficer poczty Antoni Mańczukowski według dokumentów PAOL 4805/4 z dnia 22 kwietnia 1927 r. oraz innymi aktami z lat 1927-1931

Źródła

  1. Справа на будівництво будинку на вул. Кльоновича, 7. – ДАЛО. – Ф. 2. – Оп. 1. – Спр. 4805.
  2. Wykaz domów na obszarze miasta Lwowa . – S. 2. // Księga adresowa Małopołski. – Lwów. Stanisławów. Tarnopól. Rocznik 1935/1936.

Autorka – Chrystyna Charczuk