Serhij Łytwynenko

Serhij Łytwynenko (ur. 05.10.1899 w Pyriatynie na Połtawszczyźnie, zm. 20.06.1964 w Nowym Jorku). Rzeźbiarz, autor wyrobów z ceramiki. 

Serhij Łytwynenko ukończył  gimnazjum klasyczne w Lubnach w 1917 roku. Od stycznia do listopada walczył w szeregach Ukraińskiej Armii Ludowej w randze chorążego.  

W latach 1924-1929 uczył  się w krakowskiej ASP u Konstantego Laszczki. Podczas studiów był członkiem Związku Studentów-Emigrantów, zaś w latach 1926-29 był jego przewodniczącym.  

Lata 1929-1930 spędził  w Paryżu, gdzie zafascynował się francuską rzeźbą modernistyczną, szczególnie twórczością Rodina i Bourdelle’a.  

Pod koniec lat 30. osiadł  we Lwowie. Od tego czasu brał czynny udział w ukraińskich wydarzeniach artystycznych. Jego wczesne rzeźby są przeważnie impresjonistyczne, charakteryzuje je dynamika kompozycji, brak gładkich płaszczyzn, próba utrwalenia momentu. Później, szczególnie w rzeźbach monumentalnych, Łytwynenko aktywnie wykorzystywał zasoby wyrazu stylu neoklasycystycznego. Wykonywał najczęściej portrety, w których umiejętnie oddawał psychologiczną charakterystykę osoby, a także rzeźby monumentalne i pomniki. Czasami tworzył kompozycje rodzajowe.  

Na początku miał pracownię na ul. Piaskowej w pomieszczeniach dawnej Wolnej Akademii, później, w latach 1936-194, na ul. Mączyńskiego 62 (obecnie ul. Jefremowa).

Zachwycał się także ceramiką artystyczną. Od 1933 roku do początku wojny kierował we Lwowie fabryką ceramiczną „Oko”, mieszczącą się w kompleksie budynków dawnej fabryki materiałów budowlanych Jana Lewińskiego – obecnie ul. Czuprynki 58 A.

Na początku drugiej wojny światowej, jak większość artystów Lwowa, wstąpił do Związku Artystów ZSRR, a w 1940 roku brał udział w moskiewskiej wystawie sztuk plastycznych zachodnich obwodów Ukrainy i twórczości ludowej Hucułów.

Jako znany rzeźbiarz i doświadczony kierownik pracowni ceramiki artystycznej stanął w 1940 roku na czele Lwowskiej Fabryki Ceramiczno-Rzeźbiarskiej na ul. Mącznej, utworzonej pod koniec 1939 roku. Pracowało w niej ok. 20 lwowskich rzeźbiarzy. Fabryka produkowała przeważnie przedmioty ideologiczno-propagandowe, przede wszystkim – rzeźby radzieckich przywódców. Rzeźby tego okresu było zorientowane stylistycznie na obowiązujący oficjalnie w ZSRR styl socrealistyczny.

W czasie okupacji niemieckiej, od sierpnia 1941, Serhij Łytwynenko w dalszym ciągu kierował fabryką rzeźbiarsko-ceramiczną. W okresie tym według jego modeli wykonana został seria gipsowych popiersi T. Szewczenki, M. Łysenki, I. Franki, generała Myrona Tarnawskiego, polityka Mykoły Michnowskiego i innych znanych Ukraińców.

W latach 1943-1944 wykładał  w Wyższym Studium Plastycznym we Lwowie, powstałym po likwidacji przez władze niemieckie Lwowskiej Państwowej Szkoły Przemysłowej. Wraz ze zbliżeniem się do Lwowa linii frontu Studium przestało działać.

Serhij Łytwynenko wyjechał  ze Lwowa wiosną 1944 roku i dotarł do Niemiec.

Od 1949 roku mieszkał  w Nowym Jorku. Kontynuował tam działalność artystyczną, zaczął wystawiać swoje prace, brał aktywny udział w życiu ukraińskiej diaspory. Był organizatorem Ukraińskiego Klubu Literacko-Artystycznego w Nowym Jorku, a od 1949 roku – jego przewodniczącym.

W latach 1952-1957 był  pierwszym przewodniczącym nowoutworzonego Związku Artystów Ukraińskich w Ameryce.

Od 1953 roku razem z Petrem Chołodnym młodszym, Myrosławem Radyszem, Jakowem Hnizdowskim i Antonem Maluceją wykładał w Ukraińskim Instytucie Sztuk Plastycznych.

Zmarł w Nowym Jorku. Pochowany został na cmentarzu w Bound Brook (New Jersey, USA).

Liczne prace Serhija Łytwynenki znajdują się w amerykańskich kolekcjach sztuki. Znaczna część jego rzeźb ze zbiorów lwowskich, szczególnie Muzeum Narodowego, została zniszczona podczas czystek muzealnych na początku lat 50., gdy na polecenie Ministerstwa Kultury USRR w muzeach zlikwidowano dwa rodzaje prac: tzw. formalistyczne, które nie odpowiadały kanonom socrealizmu, oraz prace artystów, którzy znaleźli się na emigracji. Mimo tego, pojedyncze prace Łytwynenki do dziś znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego we Lwowie. Wyobrażenie o jego twórczości i poziomie artystycznym dają również rzeźby nagrobne i pomniki: I. Franki, J. Lewińskiego, W. Paczowskiego i I. Kyweliuka na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie, bohaterów Ukraińskiej Armii Galicyjskiej w Rawie Ruskiej, bohaterów ukraińskim na cmentarzu w Jaworowie itd.