Sytuacja ekonomiczna studiującej młodzieży

Studenci przybywający za studia do Lwowa zmagali się z wieloma problemami natury ekonomicznej. Trudności dotyczące sytuacji finansowej doskwierały młodzieży wszystkich narodowości. Na łamach polskiej, ukraińskiej i żydowskiej prasy akademickiej pojawiały się zaskakujące dane dotyczące sytuacji materialnej lwowskich słuchaczy. Wielu z nich skarżyło się na takie problemy, jak brak odzieży czy niedojadanie. W pierwszej połowie lat 30-tych około 22% studentów Uniwersytetu Jana Kazimierza utrzymywało się z własnych zarobków, około 9,5% pobierało stypendia. Reszta musiała liczyć na pomoc rodziny. Metropolita Andrzej Szeptycki zwracał uwagę na fakt, że wielu studentów nawet już po opuszczeniu uczelnianych murów nie mogło znaleźć godziwego zatrudnienia.

W opinii Komisji Senackiej UJK jedną z najpoważniejszych barier utrudniających młodzieży kończącej szkoły średnie podjęcie studiów była "ciasnota mieszkaniowa i trudność pomieszczenia". Według danych statystycznych z roku 1933/1934 spośród studentów wszystkich lwowskich uczelni 30,6% mieszkało we Lwowie na stałe (w mieszkaniach przy rodzinach), 30% mieszkało w wynajętych pokojach, 22,9% w domach akademickich, zaś 16,5% dojeżdżało spoza Lwowa na wykłady i ćwiczenia. Studenci przybywający do Lwowa mogli zamieszkać w jednym z dostępnych domów akademickich, wśród których znalazły się m. in. domy przy ulicach Łozińskiego, Sobińskiego, św. Teresy (Żydowski Dom Akademicki), Supińskiego (Ukraiński Dom Akademicki), Pijarów, Słodowej, Mochnackiego. Wynajęcie domu akademickiego nie zawsze okazywało się jednak zadaniem prostym. Piotr Babczyszyn, który w czasie studiów na Uniwersytecie Jana Kazimierza (na początku lat 20-tych) mieszkał przy ulicy Łozińskiego, wspominał, że pierwszeństwo w przyznawaniu pokoju w domu akademickim mieli ci, którzy wskutek wypadków wojennych stracili kilka lat studiów, którzy zgłosili się do wojska w latach 1918-1920 i mieli zaliczony jeden rok studiów. Z reguły wszystkie z budynków były zarezerwowane dla przedstawicieli poszczególnych, konkretnych narodowości. Jedynym domem akademickim, przyjmującym zarówno Polaków, Żydów, jak i Ukraińców był dom należący do organizacji "Zjednoczenie", a mieszczący się przy ulicy Sobińskiego 7. Wobec trudnej sytuacji lokalowej spora część młodzieży zamieszkiwała na "stancjach" znajdujących się nierzadko na terenie peryferyjnych dzielnic, takie jak Hołosko, Krzywczyce, Zamarstynów, Zniesienie, Lewandówka, Pasieki. Wielu z nich w zamian za wynajem stancji udzielało korepetycji dzieciom właścicieli mieszkania.

Organem odpowiadającym na uczelni za pomoc studentom była już wspomniana Komisja Senacka do spraw młodzieży. Komisja udzielała słuchaczom pożyczek na uiszczenie opłat akademickich, na czynsz mieszkaniowy, na zakup odzieży czy obuwia. Z reguły pierwszeństwo w korzystaniu z tego typu pomocy przysługiwało studentom starszym
i pilniejszym w nauce. Komisja nie czyniła różnic narodowościowych ale wymagała, aby podania słuchaczy były zaopiniowane przez właściwe towarzystwo samopomocowe działające na uczelni. W związku z trudną sytuacją młodzieży na Uniwersytecie Jana Kazimierza powstawały towarzystwa akademickie, zajmujące się organizacją pomocy materialnej dla słuchaczy. Największym i najpoważniejszym stowarzyszeniem działającym na wszechnicy było Towarzystwo Bratniej Pomocy Studentów Uniwersytetu Jana Kazimierza. Prócz wymienionej organizacji pomoc oferowały również Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Medyków UJK, Koła Prowincjonalne, Koło Studentek. Do zadań wymienionych towarzystw należało m. in. pozyskiwanie funduszy (m. in. z organizacji zabaw i wieczorków) i udzielanie z nich pożyczek studenckich czy też pomoc w znalezieniu pracy. Bratnia Pomoc prowadziła własną kuchnię oraz dwie herbaciarnie - przy ulicy Łozińskiego oraz w gmachu Uniwersytetu. W 1925 r. obiad w kuchni akademickiej kosztował 45 groszy, zaś kolacja 25 groszy.

Ukraińskich studentów na gruncie samopomocowym wspierała na początku lat 20-tych organizacja o nazwie Akademiczna Pomicz, na czele której stał Mychajło Matczak. Wśród innych organizacji, oferujących pomoc ukraińskim słuchaczom znalazły się również Studencka Hromada, Prawnycza Hromada, Medyczna Hromada, Towarzystwo "Druh"
(o orientacjach rusofilskich). Po rozwiązaniu w 1929 r. Studenckiej Hromady, część studentów prowadziła działalność w Towarystwie Prychyl’nykiw Oswity, które zajmowało się również pracą samopomocową. Sprawowało ono ogólną opiekę nad Akademicznym Domem przy ulicy Supińskiego oraz zorganizowało kuchnię studencką, w której zatrudniało studentów.

Młodzież żydowską wspierało Towarzystwo Rygoryzantów oraz  "Ognisko". W okresie międzywojennym pracę samopomocową wśród studentów żydowskich na Uniwersytecie Jana Kazimierza prowadziły również trzy inne organizacje o profilu społeczno-naukowym: Towarzystwo Żydowskich Słuchaczy Prawa, Towarzystwo Medyków Żydowskich
i Towarzystwo Żydowskich Studentów Filozofii. W 1926 r. we Lwowie powstało Stowarzyszenie Pomocy Studentom Żydom w Polsce "Auxilium Academicum Judaicum" – oddział na Małopolskę Wschodnią, które miało za zadanie udzielanie młodzieży stałej i doraźnej pomocy materialnej. Organizacja przesyłała pomoc również dla słuchaczy studiujących za granicą. Datki na realizację tych celów pozyskiwano od osób prywatnych oraz firm. W 1929 r. przewodniczącym towarzystwa był Adolf Schorr, zaś wiceprzewodniczącym Emil Sommerstein.

Na przełomie lat 20-tych i 30-tych zarząd uczelnianej Bratniej Pomocy znalazł się w rękach studentów o orientacjach nacjonalistycznych. W pierwszej połowie lat 30-tych organizacja łączyła niekomfortową sytuację młodzieży z ogólnym kryzysem gospodarczym. Złą kondycję ekonomiczną studentów wykorzystywano do propagowania kampanii nacjonalistycznych i antysemickich (głoszono m. in., że młodzieży żydowskiej łatwiej jest ukończyć studia niż polskiej, ponieważ jest lepiej sytuowana materialnie). "Bratniak" zaczął tracić na popularności, kiedy poszczególne środowiska akademickie poczęły zrzucać na organizację odpowiedzialność za brak rozwiązania kwestii wysokich opłat akademickich. Należy podkreślić, że w połowie lat 30-tych młodzież studiująca na UJK została zobowiązana do wpłacenia po dokonaniu wpisu na studia raty w wysokości 50 zł (kolejną ratę, w wysokości 100 zł uiszczano natomiast na początku II trymestru). Prócz tego studenci musieli płacić za egzaminy oraz dokonywać różnych opłat pracowniczych. Ci, którzy nie uiścili terminowo wpłat, nie uzyskiwali wpisów tzw. nomen receptum w książeczkach legitymacyjnych. O tym, że problem był poważny świadczyły liczne prośby kierowane do Komisji Senackiej, w których młodzież zwracała się m.in. o pożyczkę na opłacenie czesnego za studia. Jednym ze studentów, który w 1933 r. zwrócił się z podobnym podaniem był słuchacz prawa i lokator domu akademickiego przy ulicy Pijarów 35 Jan Tadla. Tłumaczył, że z powodu braku środków finansowych grozi mu utrata roku. Udzielona przez Komisję Senacką pożyczka nie zawsze była zgodne z oczekiwaniami, o czym świadczył fakt, że Tadla otrzymał jedynie 15 zł. Inny ze studentów, Jerzy Marszycki (mieszkaniec domu akademickiego przy ulicy Supińskiego 21) oświadczał, że jego rodzice nie żyją, a jego miesięczne zarobki z korepetycji wynoszą jedynie 20 zł. Marszycki prócz pożyczki na czesne upraszał o środki na opłatę za egzamin magisterski z zoogeografii.

W listopadzie 1935 r. studenci lwowskich szkół wyższych zebrali się na konferencji, w trakcie której potępili działalność Bratnich Pomocy, zarządzanych przez Młodzież Wszechpolską. Postulowano podjęcie akcji w celu obniżenia opłat akademickich do stanu sprzed roku 1932, podwyższenia liczby stypendiów, pożyczek i praktyk wakacyjnych oraz subsydiów dla towarzystw samopomocowych. Zwracano uwagę, że akcja podjęta przez niezamożną młodzież akademicką powinna być prowadzona w sposób solidarny, bez podziałów narodowościowych czy politycznych. W konsekwencji wiosną 1936 r. młodzież akademicka zorganizowała szereg akcji protestacyjnych przeciwko wysokim opłatom akademickim, wzywając szerokie koła do nieuiszczania kolejnych rat za studia. Wielu studentów wskutek wysokich opłat akademickich zostało zmuszonych do rezygnacji ze studiów.