Parys Filippi
Parys Filippi (ur. 1836, Kraków – zm. 07. 12.1874, Warszawa). Rzeźbiarz, mistrz rzeźby dekoracyjnej, konserwator zabytków, pedagog.
Syn włoskiego rzeźbiarza i mistrza prac dekoracyjno-zdobniczych, Paolo Filippi, pracującego w Krakowie.
Ojciec był pierwszym nauczycielem przyszłego rzeźbiarza. W 1885 roku Parys Filippi wstąpił do Krakowskiej Akademii Sztuk Plastycznych (od 1900 – Krakowska Akademia Sztuk Pięknych), gdzie uczył się u Henryka Kossowskiego. W 1858 roku szkoła skierowała go do Akademii Sztuk Pięknych w Monachium, którą ukończył w 1859 roku, otrzymując nagrodę za rzeźbę pt. „Samson”. Osiadłszy w Krakowie po ukończeniu Akademii, pracował jako rzeźbiarz i brał aktywny udział w życiu artystycznym miasta.
W 1866 roku przeniósł się do Lwowa i otworzył pracownię koło Kościoła Dominikanów. Gdy we Lwowie powstało Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych, został członkiem jego komisji artystycznej oraz jako pierwszy stale wystawiał tam swoje prace. W 1867 roku otworzył w swojej pracowni szkołę rzeźbiarską. Stała się ona miejscem nauki oraz wymiany poglądów dla sporek grupy młodych lwowskich artystów i sympatyków sztuki. Byli wśród nich młodzi lwowscy rzeźbiarze – przyszli uczniowie i absolwenci Krakowskiej, Wiedeńskiej, Paryskiej, Rzymskiej i Monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych – Tadeusz Błotnicki, Julian Markowski, Tadeusz Barącz, Karol Młodnicki, Tadeusz Wiśniowiecki, Antoni Madejski, a także wielu innych. W ten sposób w jednym środowisku artystycznym spotkali się twórcy, którzy z czasem weszli do grona najwybitniejszych lwowskich przedstawicieli różnych odmian historyzmu europejskiego drugiej połowy XIX w. Na skutek zapożyczenia, naśladownictwa albo stylizacji na charakterystyczne cechy starej rzeźby lwowskiej oraz wprowadzenia ich w kontekst współczesnego włoskiego, niemieckiego, austriackiego czy francuskiego neoklasycyzmu, akademickiego realizmu i naturalizmu, które często istniały w połączeniu z romantycznym podejściem do obrazu, stopniowo formowały się najważniejsze cechy lwowskiej rzeźby drugiej polowy XIX w.
Parys Filippi zdobył we Lwowie popularność nie tylko dzięki swojej działalności pedagogicznej, lecz także jako płodny rzeźbiarz. W swoim czasie był bardzo popularny jako portrecista. Wśród jego prac w tym gatunku znajduje się wiele rzeźbiarskich portretów jego współczesnych, przede wszystkim – przedstawicieli kultury i uczestników polskich powstań narodowych. Szczególne miejsce w jego twórczości zajmowały medaliony rzeźbiarskie, które wykonywał z gipsu, żelaza lub brązu. Bezpośrednio w pracowni wykonywane były z nich gipsowe kopie, z sukcesem wystawiane i sprzedawane. Na przykład na pierwszych dwóch wystawach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie Filippi pokazał następujące prace: popiersia Wincentego Pola, Kornela Ujejskiego, pułkownika P., kobiety z natury, medaliony z wizerunkami Aleksandra Fredry, Wincentego Pola, Karola Libelta, pana Ch., pana St., pani M., pani W., fragment modelu pomnika mogiły dziecka oraz kompozycję rodzajową „Biednemu zawsze wiatr w oczy wieje”.
Przez wiele lat cierpiał z powodu alkoholizmu. W 1874 roku wyjechał do Warszawy, gdzie pogrążony w depresji popełnił samobójstwo.
Powiązane Miejsca
Pl. Katedralna, 1 – Katedra Łacińska pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Przejdź do całego opisu
Pl. Soborna, 3a – dawny kościół bernardynów (obecnie cerkiew Św. Andrzeja)
Przejdź do całego opisu
Pl. Muzejna, 3 – Cerkiew Najświętszej Eucharystji (dawny kościół dominikański)
Przejdź do całego opisu
Prace i Projekty
W niektórych przypadkach rzeźba portretowa w twórczości Parysa Filipp miała charakter nagrobny i wspomnieniowy. W gatunkach tych rzeźbiarz oddawał przewagę romantycznej interpretacji obrazu. Filippi zajmował się również restauracją rzeźby oraz innych prac z kamienia. Wśród wykonanych przez niego we Lwowie prac restauracyjnych wymienić można:
- restauracja nagrobka dłuta Antoniego Schimsera z rodzinnego grobowca Machnów, przeniesionego na cmentarz Janowski z likwidowanego cmentarza Gródeckiego (1867-70);
- kierownictwo w latach 1862-67 pracami remontowymi w kościele farnym w Żółkwi (1604-1618, architekci A. Przychylny i P. Szczęśliwy), podczas których Filippi odnowił nagrobki Jakuba Sobieskiego i Stanisława Daniłłowicza, wykonał też marmurowe epitafia królewiczów Jakuba Ludwika i Konstantego Sobieskich;
- restauracja w latach 1867-70 renesansowych nagrobków w podziemiach kościoła Dominikanów.
- 1862-67. Kierownictwo pracami remontowymi w kościele farnym w Żółkwi, odnowienie nagrobków Jakuba Sobieskiego i Stanisława Daniłłowicza. Marmurowe epitafia królewiczów Jakuba Ludwika i Konstantego Sobieskich.
- ok. 1866-67. Nagrobek na mogile Marii Ostrowskiej (autorstwo niepewne).
- 1867. Popiersie poety Mieczysława Romanowskiego. Gips. Lwowska Galeria Sztuki.
- ok. 1867. Portret Jana Jasińskiego. Medalion.
- 1867. Maska pośmiertna i odlew ręki Artura Grottgera.
- 1867-70. Restauracja nagrobków w podziemiach kościoła Dominikanów.
- 1867. Grobowiec rodziny generała Józefa Miączyńskiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
- 1867. Portret żony. Relief, gips. Muzeum narodowe w Krakowie.
- 1867. Nagrobek na mogile Ksawerego i Anieli Grabińskich na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
- 1867-68. Nagrobek na mogile Michała Żarskiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
- 1868. Portret Karola Szajnochy. Medalion, gips. Lwowska Galeria Sztuki.
- 1868. Popiersie Artura Grottgera wykonane z maski pośmiertnej artysty.
- 1868. Pomnik Stanisława Pilata. Kościół Bernardynów we Lwowie.
- 1868. „Biednym zawsze wiatr w oczy wieje”. Brąz. Lwowska Galeria Sztuki.
- ok. 1868. Portret Artura Grottgera. Medalion. Lwowska Galeria Sztuki.
- 1868. Pomnik generała Józefa Dwernickiego dla kościoła Karmelitów we Lwowie (obecnie – w katedrze łacińskiej we Lwowie).
- ok. 1868. Alegoryczna kompozycja „Polska”.
- 1868-73. Pomnik na mogile Artura Grottgera na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie. Prace wykończeniowe wykonane zostały przez uczniów Filippiego, Stanisława Sieniawskiego i Abla Perier.
- 1869. Alegoryczna kompozycja „Za wiarę i wolność”.
- 1869. Portret Narcyzy Żmichowskiej. Medalion.
- 1871. Pomnik Stanisława Skarbka. Znajdował się w westybulu teatru. Niezachowany.
- 1871. Nagrobek na mogile Jakuba Wagengubera na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
- 1872. Nagrobek na mogile historyka Karola Szajnochy (razem z Ablem Marią Perier) na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
- 1872. Portret generała J. Hauke-Bossaka. Medalion. Do 1939 – Lwowska Galeria Miejska.
- 1872. Popiersie Jana Nepomucena Kamińskiego. Do I wojny światowej – w Teatrze Skarbka.
- 1873. Pomnik Markijana Szaszkewycza. Nieukończony.
- Popiersie J. Muczkowskiego. Do I wojny światowej – w Muzeum Lubomirskich.
- Portret Anny Richtman. Biały marmur. Lwowska Galeria Sztuki.
- Wanda Młodnicka. Ośmiokątny medalion, brąz. Lwowska Galeria Sztuki.
- Aleksander Fredro. Gips, medalion. Lwowska Galeria Sztuki.
- Portret Karola Libelta. Medalion. Lwowska Galeria Sztuki.
- Portret Adama Mickiewicza (wg akwareli Franciszka Tepy). Medalion. Lwowska Galeria Sztuki.
- Portret Wincentego Pola. Medalion, gips. Lwowska Galeria Sztuki.
- Portret Kornela Ujejskiego. Medalion.
- Portret W. Małeckiego. Medalion.
- Portret N. Modrzejewskiego. Medalion.
- Portret starego Żyda. Muzeum Narodowe w Krakowie.
- Portret Aleksandra Raczyńskiego. Medalion. Do I wojny światowej w Muzeum im. Lubomirskich.
- Portret Adama Sapiehy. Medalion. Do I wojny światowej w Muzeum im. Lubomirskich.
- Portret królowej Jadwigi. Medalion. Do 1939 roku w Lwowskiej Galerii Sztuki.
- Pomnik Artura Grottgera. Kościół Dominikanów we Lwowie.
- Alegoryczna rzeźba „Bieda”. Terakota.
Źródła
- Słownik Artystów Polskich y obcych w Polsce działających. Malarze, rzezbiarze, graficy. Instytut sztuki Polskiej Akademii Nauk.- Warszawa, 1971, t. II, s.221-222.
- Митці України. Енциклопедичний довідник. – Київ, 1992. С. 604.
- Antoniewicz-Boloz, Jan. Parys Filippi. // „Słowo Polskie” (Lwów). 1905, nr.88.
- T. Błotnicki. Parys Filippi.// „Słowo Polskie” (Lwów). Nr. 88, X.1905, s. 1-2; nr.90, s.1-2.
- Arthur i Wanda. Dzieje miłości Arthura Grottgera i Wandy Monné. Listy i pamiętniki.- Medyka-Lwów, 1928.
- Памятники архитектуры и градостроительства УССР. Киев, 1985. Т.3, с. 153.
- S.S. Nicieja. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Wydanie drugie, poprawione.- Wrocław-Kraków-Gdańsk-Łódź: Ossolineum, 1989. S.132-140.
- Личаківський цвинтар. Схема.- Львів: Мапа ЛТД, 1992.
- Г. Лупій. Львівський історико-культурний музей-заповідник „Личаківський цвинтар”. Путівник. – Львів: Каменяр, 1996.
- Lwów. Ilustrowany przewodnik. - Lwów: Centrum Europy, Wrocław: Via Nova, 2006. S.31, 87, 266, 273.
- J. Biriulow. Rzeźba Lwowska. – Warszawa: Neriton; Stowarzyszenie Sztuki Niwoczesnej w Toruniu, 2007. S. 45,76-80.
- I wystawa TPSP we Lwowie.- Lwów, 1868. 11 poz.
- II wystawa TPSP we Lwowie.- Lwów, 1868/69. 2 poz.
Autor – Hałyna Głembocka