Juliusz Wojciech Bełtowski
Juliusz Wojciech Bełtowski (ur. 1852, Nowy Targ, zm. 18.07.1926, Lwów). Snycerz, rzeźbiarz, mistrz sztuki użytkowej, malarz, pedagog.
Juliusz Wojciech Bełtowski rozpoczął swoją edukację zawodową w prywatnych pracowniach snycerskich we Włoszech i Francji, zdobywając tam umiejętność pracy w kilku różnych kierunkach sztuki użytkowej. Potem, około roku 1875-77, pracował w Paryżu, gdzie kierował pierwszym atelier meblarstwa dekoracyjnego i w 1876 roku otrzymał drugą nagrodę na konkursie rzeźbiarskim. W 1877 roku brał udział w projektowaniu tronu papieskiego dla Piusa IX i został zaproszony do kierowania włoską pracownią rzemieślniczą Sanvrezy. Wyroby tej pracowni zostały odznaczone złotym medalem na wystawie w Paryżu w 1878 roku, zaś za własną pracę Bełtowski otrzymał wówczas srebrny medal.
Brak wykształcenia artystycznego, a także praca w sferze sztuki użytkowej, przede wszystkim – snycerstwie, miały w przyszłości znaczny wpływ na upodobania artystyczne rzeźbiarza i stylistykę jego prac. Jako rzeźbiarza ukształtowały go francuska i włoska szkoła rzeźbiarska doby historyzmu z ich klasyczną akademicznością, która często istniała u niego w połączeniu z realistycznym lub romantycznym podejściem do obrazu.
W 1880 roku Bełtowski wrócił do Polski i osiadł we Lwowie. We wrześniu 1881 roku otrzymał przemysłową koncesję na wyrób rzeźb i wykonywanie robót kamieniarskich. A w 1882 roku, w związku z rozszerzeniem i otwarciem wydziałów stolarstwa, tokarstwa i snycerstwa w lwowskiej Szkole Rzemiosła Artystycznego (od 1893 – Państwowa Szkoła Przemysłowa, obecnie Colleage im. Iwana Trusza), po złożeniu egzaminów w c.k. Muzeum Sztuki i Przemysłu w Wiedniu, został w niej zatrudniony jako wykładowca snycerstwa i modelowania ornamentalnego. Od tej pory przez 40 lat jego życie związane było z tym zakładem oświatowym. Tutaj ożenił się z nauczycielką wyszywania, Ukrainką z pochodzenia, Kateryną Rybak, przeżył wszystkie reorganizacje Szkoły, wychował liczne grono uczniów, z których wielu zostało wybitnymi artystami Lwowa, dwukrotnie odznaczony był za swoją działalność pedagogiczną. Jako osobowość artystyczna przeszedł długą drogę rzeźbiarza pracującego na przełomie dwóch epok artystycznych: historyzmu i modernizmu, w szczególności – secesji.
Jako artysta Juliusz Bełtowski był wszechstronnie uzdolniony. Jako rzeźbiarz pracował we wszystkich technikach, z wykorzystaniem różnych materiałów, w rozmaitych gatunkach, był znanym projektantem i mistrzem sztuki użytkowej. Spuściznę artystyczną Juliusza Bełtowskiego podzielić można na kilka wielkich grup, według rodzajów prac, gatunków artystycznych i przeznaczenia prac. Wyróżnić można np. rzeźbę portretową, pomnikową, pomnikowo-dekoracyjną, dekoracyjną, memorialną, religijną, użytkową. Bełtowski był również projektantem i konserwatorem wnętrz świątyń (projekty realizowane były albo bezpośrednio przez niego, albo pod jego kierownictwem), malował obrazy o tematyce religijne, autorem projektów architektonicznych itd.
Wychował całą plejadę snycerzy, wśród których było wielu Ukraińców, takich jak: Marjan Franczuk, Iwan Pasternak, Iwan Łuhowiak, Dmyro Staszczyszyn i inni. W gronie znanych lwowskich rzeźbiarzy-wychowanków Juliusza Bełtowskiego znajdują się Ludwik Turowicz (1861-1930), Zofia Zielińska z Pecoldów (1894-1944), Julia Smolka, Stanisław Plichal (ok. 1874 - ?), Józef Starzyński (1890-1961), Bronisław Sołtys (1869-1942), Ludwik Repichowski (ok. 1865-po 1939), Franciszek Bernat (1879-po 1939), Iwan Sewera (1891-1971) i inni.
Lwowska pracownia rzeźbiarza znajdowała się w budynku nr 22 przy ul. Kopernika. Bełtowski był aktywny twórczo do połowy drugiej dekady XX w. Jego ostatnie prace to niezrealizowane projekty grup rzeźb dla dworca kolejowego we Lwowie (1922) oraz tablica pamiątkowa ku czci Zofii Strzałkowskiej na budynku Instytutu Wychowania na ul. Zielonej (Zelenej) we Lwowie (1924).
Juliusz Bełtowski pochowany został we Lwowie.
Powiązane Miejsca
Prace i Projekty
Prace Juliusza Bełtowskiego:
- 1877. Praca nad tronem papieskim Piusa IX.
- 1878. Praca rzeźbiarska, za którą Bełtowski otrzymał srebrny medal na wystawie w Paryżu.
- 1881. Relief „Madonna sykstyńska” wg Rafaela. Drewno, rzeźbienia.
- 1882-83. Figury „Dzień” i „Noc”. Kopia w drzewie z rzeźb Michała Anioła w grobowcu Medyceuszy we Florencji. Zostały zakupione przez Lanckorońskich do ich prywatnej kolekcji sztuki.
- 1887. Alegorie „Psychologia” i „Pedagogika”. Drewno, rzeźbienia.
- 1887. Relief „Skrzywdzona”. Drewno, rzeźbienia.
- 1887. Madonna z aniołami. Drewno, rzeźbienia.
- 1889. Portret cesarza Franciszka Józefa I w dekoracyjnych ramach. Do 1919 znajdował się w sali posiedzeń Muzeum Przemysłowego we Lwowie.
- 1890. Rozmowa z papugą. Rzeźbienia w drewnie.
- 1892. Bitwa pingwinów. Drewno, rzeźbienia.
- 1892-93. Projekt pomnika Tadeusza Kościuszki w Chicago pt. „Apoteoza Kościuszki”. Wyróżniony przez komisję konkursową.
- 1893. „Chrystus” i „Czterej ewangeliści”. Reliefy w drewnie na okładkę Ewangelii dla papieża Leona XIII.
- 1893-94. Wielki relief „Polowania Zygmunta I na niedźwiedzie”. Gips. Muzeum Narodowe we Wrocławiu.
- 1894. Portret hrabiego Agenora Gołuchowskiego. Terakota.
- 1894. Alegoria rzeźbiarska pt. „Sto lat upadli i nie umarli”, do stulecia Powstania Kościuszkowskiego. Gips. Podarowana miastu, niezachowana.
- 1895. Ołtarz dla kościoła Karmelitów we Lwowie. Dębowe drewno, rzeźbienia.
- 1896. Plakietka „Wit Stwosz”. Gips. Lwowska Galeria Sztuki.
- 1896. „Głowa Chrystusa”. Brąz, odlew. Inny wariant – rzeźbiona w drewnie.
- 1896. Relief „Pieta”. Brąz, odlew. Inny wariant – rzeźbiona w drewnie.
- 1896. Relief „Lew na czatach”. Brąz.
- 1896. Naskalny relief „Śpiącego rycerza” w Dolinie Kościeliskiej w Tatrach.
- Przed 1897. Relief „Polowanie księcia Radziwiłła w Nieświeżu”. Gips. Podarowany przez autora Towarzystwu „Skała”. Niezachowany.
- 1897-98. „Madonna” do wielkiego ołtarza kościoła parafialnego w Sarnkach Dolnych. Rzeźbiony w drewnie.
- 1898. Udział w konkursie na pomnik Adama Mickiewicza we Lwowa.
- 1898. Popiersie Adama Mickiewicza. Muzeum Narodowe w Krakowie.
- 1898. Popiersie Adama Mickiewicza w Nowym Targu. Marmur.
- 1898-99. Rzeźba Polihymni do attyki Teatru Wielkiego we Lwowie.
- 1890. Projekt kanapy w stylu renesansowym. Drewno, rzeźbienia, tkanina. Wykonawca – uczeń Bełtowskiego, Iwan Pasternak. Lwowskie Muzeum Historyczne.
- 1900-1901. Relief wypukły „Walka strzelca z orłem”. Rzeźbiony w drewnie. Dla sanatorium w Worochcie – projekt architektoniczny sanatorium autorstwa Bełtowskiego.
- 1900-1902. Relief przedstawiający Chrystusa i Matkę Bożą, 12 reliefów z postaciami apostołów na ławkach dla zasłużonych parafian oraz polichromowany relief dla kościoła katedralnego w Przemyślu.
- 1901. Autoportret. Terakota.
- 1901-1902. Relief „Chrystus wręcza klucze św. Piotrowi”.
- 1901-1903. Kilka nagrobków na cmentarzu w Nowym Targu i Wołchniowie.
- 1903. Plakietka „Rzeźbiarz Tadeusz Wiśniowiecki”. Miedź galwanizowana. Lwowska Galeria Sztuki.
- 1903. Pomnik króla Władysława Jagiełły w Gródku na Lwowszczyźnie, z okazji rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Kiedyś jedna z najbardziej znanych prac rzeźbiarza. Zniszczony w 1942 roku.
- 1903. Medalion z profilem Zygmunta Gogolewskiego. We wnętrzach Opery Lwowskiej oraz w westybulu Szkoły Przemysłowej, której Bełtowski był dyrektorem. Model gipsowy w Lwowskiej Galerii Sztuki.
- 1904. Plakietka dekoracyjna „Kateryna Rybak-Bełtowska”. Brąz, odlew, Lwowska Galeria Sztuki.
- 1904. Portret hrabiego F.. Hompesch-Bolheima w mieście Rudnik koło miejscowości Nisko. Popiersie na postumencie.
- 1904-1905. Pomnik nagrobny na mogile ormiańskiego arcybiskupa Isaaka Mikołaja Isaakowicza. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie. Piaskowiec.
- 1904-1905. Figura Chrystusa w grobie. Kościół parafialny w Nowym Targu.
- ok. 1904. Popiersie Grzegorza Piramowicza na fasadzie internatu pedagogicznego im. G. Piramowicza przy ul. 29 Listopada 6 (obecnie ul. Konowalca, projekt K. Mokłowskiego). Niezachowane.
- 1904. Projekt pomnika nagrobnego Piotra Chmielowskiego na Cmentarzu Łyczakowskim. Niezrealizowany.
- 1905. Pomnik króla Władysława Jagiełły w Nowym Sączu. Kopia pomnika z Gródka z okazji rocznicy bitwy pod Grunwaldem.
- 1905. Pomnik ormiańskiego arcybiskupa Isaaka Mikołaja Isaakowicza. Biały marmur, alabaster, brąz. Wnętrze katedry ormiańskiej we Lwowie.
- 1906. Popiersie Elizy Orzeszkowej, wnętrza Teatru Miejskiego.
- Koniec lat 90. XIX w. –
pierwsza dekada XX w. Reliefy „Teatr”, „Muzyka”, „Malarstwo”
, „Rzeźba” i „Architektura” na fasadzie budynku nr 60 przy ul. Generała Czuprynki (projekt: J. Lewiński). - 1906. Projekt pomnika Tadeusza Kościuszki dla Waszyngtonu. Trzecia nagroda w konkursie.
- 1910. Pomnik Juliana Zachariewicza. Marmur karraryjski. Wnętrza głównego korpusu Politechniki Lwowskiej.
- 1912-13. Alegoryczne reliefy
„Przemysłowość”, „Technika”, „Rolnictwo”, „Górnictwo”
o „Handel” na fasadzie kamienicy nr 8 przy ul. Czynu Listopadowego
(Łystopadowoho czynu). Projekt budynku – M. Łużecki.
Rzeźbiarz jest również autorem medali, plakietek, monet, ozdób rzeźbiarskich na przedmiotach użytkowych, rzeźbionych wyrobów jubilerskich z metali szlachetnych, rzeźb w kamieniu, drewnie i kości.
Wykonał również kilka ikonostasów na Łemkowszczyźnie.
Źródła
- Słownik Artystów Polskich y obcych w Polsce działających. Malarze, rzezbiarze, graficy. Instytut sztuki Polskiej Akademii Nauk.- Warszawa, 1971, t. I, s. 126-127.
- Nicieja S. S. Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786-1986. Wydanie drugie, poprawione.- Wrocław-Warszawa-Gdańsk- Łódź, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1989. 450 s.: il.
- Pietriakowa F. Pomnik Adama Mickiewicza we Lwowie. Z dziejów powstania.// Przegląd Wschodni. Historia i współczesność Polaków na Wschodzie. T. III, zeszyt 2(10), 1994. S. 215-232 : il.
- Biriulow J. Secesja we Lwowie.- Warszawa: Krupski i S-ka, 1996. S.13, 37, 67. 160, il.
- Львів. Туристичний путівник. – Львів: Центр Європи,1999. – 532 с.: іл.
- Гранкін П., Соболєвський Є. Львівський оперний театр: історія будови і реставрації. // Будуємо інакше. – Львів, №6, 2000, с. 44-45; №1, 2001. С. 37-44: ил.
- Г. Глембоцька, А. Новіков. Юліуш Войцех Белтовський і мистецтво скульптури у Львові кін. ХІХ – поч. ХХ ст. // „Народознавчі зошити” (Львів). Зошит 1-2 (61-62), січень-квітень 2005. С. 109-131.
- Юю Бірюльов. Мистецтво львівської сецесії. – Львів: Центр Європи, 2005. С. 43, 105, 107, іл. 274-277.
- Lwów. Ilustrowany przewodnik. - Lwów: Centrum Europy, Wrocław:Via Nova, 2006. S.69, 95,114, 129, 182, 197, 277.
- J. Biriulow. Rzeźba lwowska od płowy XVIII wieku do 1939 roku. Warszawa: Neriton, 2007. S. 134-137.
- Sprawozdanie c. k. Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rr. szk. 1893 - 1926. – Lwów.
Autor – Hałyna Głembocka