...

Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska

ID: 73
Stowarzyszenie akademickie zrzeszające młodzież o orientacjach narodowych w II Rzeczypospolitej. Młodzież Wszechpolska była najliczniejszą organizacją studencką w mieście.

Historia

Na terenie lwowskiego środowiska akademickiego działalność prowadziła organizacja skupiająca polską młodzież o orientacjach narodowych – Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska. Organizację powołano w Warszawie w marcu 1922 r. Jej honorowym przewodniczącym został obrany Roman Dmowski. Od tego momentu Młodzież Wszechpolska zaczęła szybko zyskiwać zwolenników prowadząc działalność na terenie całego kraju. Struktura organizacji była prosta – w każdym ośrodku akademickim działała jedna komórka Młodzieży Wszechpolskiej, skupiająca studentów wszystkich uczelni w mieście. Nowo wstępujący członkowie byli dekorowani charakterystycznymi odznaczeniami, tzw. "mieczem Chrobrego", który nosili na klapie marynarki.

Lwowska Młodzież Wszechpolska była najliczniejszą organizacją studencką w mieście. Działalność prowadziła nie tylko na Uniwersytecie Jana Kazimierza, ale również na Politechnice Lwowskiej, Akademii Medycyny Weterynaryjnej oraz w Wyższej Szkole Handlu Zagranicznego.

Kluczowymi problemami, którymi zajmowała się Lwowska Młodzież Wszechpolska były m. in. zagadnienia "walki o katolickie państwo narodu polskiego" oraz kwestia rozwiązania tzw. "kwestii żydowskiej". Wśród postulatów, jakie organizacja rozpowszechniała w swoich ulotkach propagandowych, znalazły się m. in. "pełne zdobycie kresów wschodnich dla polskości" oraz "postawienie Żydów poza nawias życia polskiego". W całym kraju przestrzegano przed "niebezpieczeństwem zajmowania przez Żydów stanowisk w administracji i w nauce". Towarzystwo negatywnie odnosiło się również do wszelkich ruchów ukraińskich, które uznawano za "narzędzie polityki niemieckiej". Organizacja występowała przeciwko wszelkim nurtom lewicowym: socjalistycznym i komunistycznym, upatrując w nich zagrożenia dla niepodległości kraju. W ulotkach propagandowych przestrzegano, że rządy komunistyczne przyniosą ucisk robotników i chłopów. Próbowano zyskać wśród tych warstw społecznych zwolenników.  W rzeczywistości towarzystwo z dużą niechęcią odnosiło się do społeczności chłopskich i do studentów - ludowców. Świadczyły o tym m. in. fakty pobicia młodzieży chłopskiej w trakcie obchodów Święta Niepodległości w listopadzie 1937 r. W lutym 1939 roku członkowie organizacji napadli natomiast na uczestników odczytu doktora Szczotki, zorganizowanego na UJK przez młodzież ludową. Na ogół Młodzież Wszechpolska utrzymywała przyjazne stosunki z korporacjami i organizacjami katolickimi, takimi, jak Sodalicja Mariańska Akademików (z wyjątkiem "Odrodzenia", z którym pozostawała w  konflikcie). Jednym z czołowych działaczy "Młodzieży Wszechpolskiej" był Witold Nowosad – prezes lwowskiej Sodalicji Mariańskiej Akademików.

W latach 30-tych członkowie towarzystwa zajmowali czołowe miejsca w zarządach wielu ważnych organizacji akademickich, działających na uczelni. W latach 1927-1928 wszechpolacy zdobyli wpływy w Towarzystwie Bratniej Pomocy Studentów UJK. Opanowanie zarządu Bratniej Pomocy i polityka prowadzona przez wszechpolaków przyczyniła się do powołania pod koniec lat 30-tych na Uniwersytecie Niezależnej Bratniej Pomocy.

W latach 30-tych koła związane z "Młodzieżą Wszechpolską" rozpowszechniały kampanię "zielonej wstążki", polegającą na zniechęcaniu przechodniów do dokonywania zakupów
w żydowskich sklepach. Podjęły również akcję przeciwko rządowym projektom nowej ustawy o szkołach akademickich (tzw. reforma Jędrzejewicza, 1933 r.). Innym z celów "Młodzieży Wszechpolskiej" była próba unarodowienia uczelni, a w konsekwencji - pozbawienia młodzieży żydowskiej możliwości studiowania w szkołach wyższych. Próby te były konsekwencją haseł "numerus clausus" (dotyczących ograniczenia liczby studentów żydowskich na UJK), wysuwanych jeszcze w początkach lat 20-tych. Koła nacjonalistyczne przyczyniły się również do rozpowszechnienia kampanii w sprawie ustanowienia urzędowego getta ławkowego. Sympatycy i członkowie "Młodzieży Wszechpolskiej" z niechęcią spoglądali na profesorów, występujących przeciwko hasłom antysemickim (m. in. na profesora Ryszarda Ganszyńca i Stanisława Kulczyńskiego).

Wśród osób zaangażowanych w działalność lwowskiej Młodzieży Wszechpolskiej należy wymienić Jana Matłachowskiego, Alfreda Skubijewskiego, Adama Treszkę, Czesława Rojka i Józefa Narożańskiego.

W 1936 r. organizacja skupiała 497 członków. Siedziba towarzystwa mieściła się przy ulicy Łozińskiego 7.

Powiązane Miejsca

Opis

Ul. Hercena 7 – dom akademicki Lwowskiego Uniwersytetu im. I. Franki

W tym budynku w okresie międzywojennym mieściła się siedziba Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska.

Organizacje

Źródła

1. CDIAL, fond 431, opis 1, sprawa 4, karta 5.

2. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. 13509/III: Ulotki Uniwersytetu Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej oraz papiery różne z lat 1931-1939, 157, 159, 160, 161, 163, 183.
3. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. 15352/II: Klaudiusz Hrabyk, Z drugiej strony barykady. Spowiedź z klęski. Lata 1902-1959. Wspomnienia i dzienniki, t. II: Lata 1923-1929, 108.
4. Koleżanki i Koledzy! We Lwowie polała się krew naszych Kolegów – akademików (Warszawa, Biblioteka Narodowa, 1939) (доступ: 22.03.2018)
5. Jan Draus, Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2007, s. 50.
6. Agnieszka Graboń, Problematyka żydowska na łamach prasy akademickiej w okresie międzywojennym, (Kraków: MCDN, 2008), s. 253.
7. Lucyna Kulińska, Związek Akademicki "Młodzież Wszechpolska" i "Młodzież Wielkiej Polski" w latach 1922-47 (struktury, funkcjonowanie i główni działacze), (Kraków: Ars Politica, 2000), 23, 46, 47.
8. Stanisław Malawski, Akademicka młodzież ludowa w II Rzeczypospolitej: relacje, materiały, dokumenty, (Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1974), 69, 104, 111.
9. Grzegorz Mazur, Adrian Tyszkiewicz, "Z dziejów organizacji studenckich na lwowskich uczelniachw II Rzeczypospolitej, Zeszyty Historyczne, 2001, №137, s. 111.
10. Andrzej Pilch, "Rzeczpospolita akademicka". Studenci i polityka 1918-1933, (Kraków: Księgarnia Akademicka, 1997), 301.
11. Protokoły posiedzeń zarządu Młodzieży Wszechpolskiej Koła Lwowskiego za czas od 20 marca 1925 do 29 stycznia 1930 roku, wstęp i oprac. Adrian Tyszkiewicz, (Kraków: Księgarnia Akademicka, 2012), 53, 54.
12. Szymon Rudnicki, "From 'Numerus Clausus' to 'Numerus Nullus'", Polin. A Journal of Polish-Jewish Studies, Vol. 2, 247, 263.