Ul. Generała Czuprynki, 011a – budynek mieszkalny
Wielorodzinny budynek mieszkalny (1906-1907; biuro projektowe architekta Jana Lewińskiego – współautorstwo Jana Lewińskiego i Lwa Lewińskiego [?]). Wielka, dwupiętrowa budowla na planie podkowy położona w głębi działki ma trzy fasady. Na rogu wystający wielokątny wykusz. Kamienica wyróżnia się ostrą, ekspresyjną sylwetką dachu z daszkami. Sekcje mieszkań zgrupowane są dookoła dwóch pionów komunikacyjnych. Budynek zwraca uwagę jako przykład architektury secesyjnej stylizowanej na motywy sztuki ludowej.
Architektura
Architekt/budowniczy: Jan Lewiński. Na archiwalnych planach figuruje podpis budowniczego Jana Lewińskiego i pieczątka jego firmy budowlanej. Szczegółowe opracowanie projektu architektonicznego przeprowadził jeden z architektów – współpracowników architektoniczno-budowlanej firmy i biura projektowego Lewińskiego. Prawdopodobnie był to Lew Lewiński.
Typ zabudowy: wielorodzinny budynek mieszkalny
Plan, kompozycja przestrzenna:
Kamienica ulokowana w głębi działki, otoczona z trzech stron zieleńcami i terytorium rekreacyjnym. Fasady odsunięte od linii regulacyjnej ulicy i od granic parceli. Budynek ma trzy fasady: 1) północną – wychodzącą na ul. Gen. Czuprynki, 2) wydłużoną wschodnią, skierowaną ku ul. Bohuna i 3) południową – z tylnej strony kamienicy, skierowaną w stronę ul. Kotlarewskiego. Z zachodu – kamienica graniczy ścianą przeciwogniową z sąsiednim budynkiem nr 15, którego podwórze jest złączone z wewnętrznym podwórzem nr 11a.
Bryłę architektoniczną budynku formują dwa korpusy – północny i południowy, które mają oddzielne wejścia i klatki schodowe. W przekroju poprzecznym północny korpus jest na planie litery L, południowy ma kształt prostokąta. Razem tworzą budowlę w kształcie podkowy, o wydłużonej fasadzie bocznej (wschodnia, skierowana w stronę ul. Bohuna) i krótszych skrzydłach bocznych, między którymi znajduje się wewnętrzne podwórze. W ramach typu zabudowy, korpus północny i południowy można rozważać jak dwie kamienice, które tworzą grupę i mają wspólne podwórze.
Budynek dwupiętrowy.
Centralna część fasady, która wychodzi na ul. Czuprynki, zaakcentowana niewysokim gzymsem z trójkątnym szczytem i daszkiem na górze oraz balkonami pierwszego i drugiego piętra. Na rogu od strony ul. Gen. Czuprynki wystaje wielokątny wykusz, z balkonem- loggią na górze, pod dekoracyjnym daszkiem. Narożna część północnego korpusu jest ścięta pod kątem 45º.
Wydłużona fasada wschodnia została podzielona pośrodku masywnym gzymsem, wykończonym trójkątnym szczytem. Na występie gzymsu wkomponowano balkony dwóch górnych pięter. W lewej części fasady wschodniej umieszczono jeszcze jeden szczyt z daszkiem, pod którym też wstawiono dwa balkony. Tylna południowa fasada ma w wykończeniu taki sam szczyt i daszek nad gzymsem.
Fasada południowego korpusu zdobiona rustyką. Jej niższy poziom, z najsurowszą oprawą, oddzielony jest od górnej części ściany fasady gzymsem z ząbkami i szerokim architrawem. Południowy korpus ma na fasadzie horyzontalne pasma płaskorzeźb w przestrzeniach pomiędzy oknami na poziomie parteru i pierwszego piętra.
Okna prostokątne. Na północnej fasadzie szersze, z wyjściami na balkony, oflankowane dwoma węższymi oknami z prawej strony i trzema – z lewej. Takie ułożenie zachowano na poziomie każdego piętra. Jedno okno wkomponowane zostało w narożne ścięcie. Na wschodniej fasadzie po trzy otwory okienne rozmieszczone na występie centralnego gzymsu i na bocznych partiach ściany fasady. Południowa fasada ma po trzy okna na piętro. Na szczytach umieszczono wąskie, półokrągłe okna strychowe.
Budynek przyciąga uwagę ostrą, ekspresyjną sylwetką dachu. Pokrycie z załomami i daszkami ma skomplikowaną konstrukcję, jego brzeg wychodzi poza linię fasad.
Na wschodniej fasadzie z boków występu gzymsu, umieszczono dwa wejścia, prowadzące do korytarzy sieni i klatek schodowych. Klatki schodowe umieszczono w narożnikach wewnętrznego dworu. Każdy z korpusów – północny i południowy – ma po dwie kwadratowe sekcje na piętro. Wewnętrzne planowanie mieszkań opiera się na ułożeniu pokoi w dwóch traktach.
Styl i zdobienia:
Wykończenie kamienicy jest wyrazistym przykładem nurtu w ramach stylu secesji, stylizowanego na formy i motywy sztuki ludowej (w tym przypadku – huculskie i zakopiańskie).
Zespół ozdobnego wykończenia fasad zawiera wiele drewnianych detali – rzeźbione słupy oporowe i kroksztyny daszków o skomplikowanym rysunku, z niezwykłymi wygięciami belek i promienistym komponowaniem elementów konstrukcji (motyw „słońca”). Krokwie, wystające z brzegu dachu, też są rzeźbione. Ceramiczne ozdoby fasad północnego bloku – dwa ornamentalne panneau, umieszczone nad wykuszem i na szczycie wschodniego gzymsu - a także mniejsze panele ceramiczne pod oknami trzeciego piętra i pod gzymsem. Południowy blok w obwodzie fasad zawiera fryzę z ceramicznych płytek polewanych ułożonych w szachownicę. Rzeźbione sztukaterie ogrodzeń balkonowych i konsoli wykorzystują motywy rzeźby zakopiańskiej. Ozdoby z kutego metalu – sztachety bramy południowej i balustrady schodów. W budynku zachowały się autentyczne przykłady stolarki z początku XX wieku – skrzydła drzwi, które demonstrują charakterystyczne dla secesji rzeźbienia.
Powiązane Miejsca
Postacie
Właściciel: według dokumentów archiwalnych, pierwszym właścicielem kamienicy – zleceniodawcą budowy – był Józef Skwarzyński.
Źródła
- Cправа з будівництва будинку на вул. Генерала Чупринки, № 11а – Державний архів Львівської області (ДАЛО), ф. 2, оп. 2, спр. 2529.
- Lewicki J. Między tradycją a nowoczesnością: Architektura Lwowa lat 1893-1918. – Warszawa: Neriton, 2005. – S. 229-231.