...

Czytelnia Akademicka

ID: 70
Pierwsze polskie studenckie naukowe towarzystwo działające we Lwowie w latach 1867–1939. Jej członkami było wielu późniejszych naukowców i polityków. W okresie międzywojennym organizacja zrzeszała głównie studentów Uniwersytetu Jana Kazimierza. 

Historia

Czytelnia Akademicka była organizacją akademicką o profilu kulturalno-naukowym, działającą od lat 60-tych XIX w. aż po wybuch II wojny światowej. Organizacja została zatwierdzona 1 kwietnia 1867 r. jako pierwsze polskie studenckie naukowe towarzystwo akademickie. Głównym zadaniem "Czytelni" miało być skupienie słuchaczy szkół wyższych we Lwowie w celu kształtowania wśród nich poczucia obowiązków obywatelskich i społecznych. Cel towarzystwa oscylował wokół stworzenia wśród studentów ogniska pracy społecznej i naukowej. Wśród innych celów statutowych organizacji znalazły się m. in. wychowanie młodzieży, prowadzenie biblioteki, troska o ożywienie ruchu towarzyskiego studentów poprzez organizację wspólnych zebrań, grę w szachy lub w bilard. Czytelnia Akademicka zajmowała się również wynajmem swoich sal dla poszczególnych towarzystw akademickich, w celu organizacji zabaw, zgromadzeń i zebrań. Od 1896 r. Czytelnia Akademicka wydawała własny organ — "Czasopismo Akademickie"; od 1899 r. wydawała go pod nazwą "Teka" (w czasopiśmie pisał m.in. późniejszy znany poeta Leopold Staff). Członkowie organizacji zajmowali się ponadto aranżowaniem obchodów i świąt religijnych (m. in. odpowiadali za udział ogółu młodzieży akademickiej w procesji Bożego Ciała). W czerwcu 1925 r. Czytelnia Akademicka zorganizowała uroczystości poświęcone 900-leciu koronacji Bolesława Chrobrego, w których uczestniczyli profesorowie Stanisław Grabski i Wilhelm Bruchnalski. 2 lutego 1928 r. organizacja obchodziła hucznie jubileusz 60-lecia swojej działalności.

W świetle statutu członkiem Czytelni Akademickiej mogli być tylko studenci narodowości polskiej. Pierwszym przewodniczącym organizacji został Albin Rayski. Wśród innych znanych prezesów towarzystwa znaleźli się m. in. Stanisław Starzyński (1875/1876), Leon Piniński (1876/1877), Jan Paygert (1884), Edward Dubanowicz (1902/1903). W organizacji działało wielu późniejszych polityków i naukowców. Pośród członków i członków wspierających towarzystwa znaleźli się także profesorowie Uniwersytetu we Lwowie, m. in. prof. Oswald Balzer i prof. Władysław Abraham. Mimo faktu, że Czytelnia Akademicka była organizacją skupiającą całe środowisko akademickie Lwowa, w okresie międzywojnia większość jej członków stanowili studenci Uniwersytetu Jana Kazimierza.

W początkowej fazie działalności życie młodzieży skupionej w Czytelni Akademickiej ogniskowało się w kilku skromnych pokoikach przy ulicy Chorążczyzny. W okresie międzywojennym główną siedzibą organizacji stał się lokal przy ulicy Łozińskiego 7. Młodzież mogła tu przejrzeć liczne dzienniki, czasopisma lub książki zgromadzone w bibliotece organizacji. Studenci zaangażowani w pracach "Czytelni" skupieni byli w mniejszych "kółkach" naukowych; każde z nich miało własny zarząd i przewodniczącego.

Początkowo Czytelnia Akademicka była organizacją zrzeszającą studentów o różnych przekonaniach, ale na przełomie XIX i XX w. przewagę w niej zdobyli narodowi demokraci, którzy opanowali ważniejsze miejsca w zarządzie. Z czasem organizacja upolityczniła swoją działalność. Stała się bastionem młodych radykałów, utożsamiających się z ideologią nacjonalistyczną i zacieśniła więzy z członkami Młodzieży Wszechpolskiej. W okresie międzywojnia wielu z aktywistów "Czytelni" należało równolegle do jednej i drugiej organizacji. Do działaczy związanych z obozem narodowym należeli m. in. studenci Czesław Rojek, Jerzy Meinhardt, Jan Kornas, Adam Macieliński, Adam Treszka, Adam Toruń. Organizacja zaczęła angażować się w kampanie o wydźwięku antysemickim, zachęcając do udziału w wiecach i manifestacjach nawołujących do wykluczenia studentów pochodzenia żydowskiego ze społeczności akademickiej.


Powiązane Miejsca

Opis

Ul. Czajkowskiego 11 – budynek mieszkalny

W tym budynku Czytelnia Akademicka wynajmowała pomieszczenia od 1867 roku.

Opis

Ul. Hercena 7 – dom akademicki Lwowskiego Uniwersytetu im. I. Franki

W okresie międzywojennym do tego budynku została przeniesiona siedziba Czytelni Akademickiej.

Organizacje

Źródła

1. CDIAL, fond 424, opis 1, sprawa 1, karta 3, 4, 18-23, 24, 38.
2. CDIAL, fond 424, opis 1, sprawa 37, karta 98.
3. CDIAL, fond 424, opis 1, sprawa 38, karta 41.
4. CDIAL, fond 424, opis 1, sprawa 39, karty 36, 105.
5. CDIAL, fond 431, opis 1, sprawa 2, karta 24.
6. DALO, fond 110, opis 4, sprawa 391, karta 23.

7. Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, red. Adam Redzik, (Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek, 2015), s. 209.
8. Grzegorz Mazur, Adrian Tyszkiewicz, "Z dziejów organizacji studenckich na lwowskich uczelniach w II Rzczypospolitej", Zeszyty Historyczne, 2001, №137, 95–116.
9. Adam Redzik, Wydział Prawa Uniwersytetu Lwowskiego w latach 19391946, (Lublin, 2006), 83.
10. Kazimierz Rędziński, Izabela Wrona-Meryk, "Żydowskie stowarzyszenia studenckie we Lwowie (1890–1918)", Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika, t. XXII, 2013, 545–560.
11. "Szarotka", Myśl Akademicka. Miesięcznik literacko-naukowy i sprawozdawczy, 1926, №2,  2–3.